Tussenkopjes maken een tekst vrijwel altijd beter leesbaar. Ze structureren, maken nieuwsgierig en maken de tekst visueel aantrekkelijker.
Voor tussenkopjes bestaan niet zoveel officiële regels. Er zijn er wel een paar, en die zullen we dadelijk ook kort bespreken, maar de meeste zijn vooral ongeschreven regels. Teksten waarin na elke twee regels een tussenkopje staat, zullen veel mensen onprettig vinden. Die kom je dus weinig tegen. Ook zie je niet zo vaak dat direct onder de lead of introtekst al een tussenkopje wordt gezet. Blijkbaar vinden we dat een tekst even ‘op gang moet komen’, voordat we deze onderbreken met een tussenkopje.
Zo kunnen we nog wel even doorgaan: een tussenkopje is normaal gesproken eerder kort dan lang. Een tussenkopje is groter, vetter of cursiever dan de tekst eronder, maar minder prominent dan de kop(pen) boven het artikel (of hoofdstuk of paragraaf). Ook volstrekt ingeburgerd is de witregel die voorafgaat aan het tussenkopje.
Waarom zou je een tussenkopje plaatsen?
Tussenkopjes hebben verschillende functies:
- Ze kunnen de aandacht van de lezer trekken.
- Het is een heel effectieve manier om, zichtbaar, structuur aan te brengen in een tekst.
- Tussenkopjes maken een tekst visueel aantrekkelijker (al is dat subjectief).
- In het geval van een webtekst kunnen goede tussenkopjes helpen uw artikel SEO-vriendelijk (makkelijker vindbaar) te maken voor Google.
- Etc.
Goede tussenkopjes maken is een uiterst subtiel spel. Ze moeten de aandacht trekken, maar niet ‘schreeuwen’. Ze moeten de tekst structureren, maar niet overstructureren. Er moet een duidelijk en logisch verband zijn met de tekst eronder en je wilt de lezer die juist zo geboeid was door de zinnen erboven ook meenemen.
Om het nog wat ingewikkelder te maken: ook het soort tekst doet ertoe. In een persbericht is de functie van aandachttrekker doorgaans veel groter dan in een uitgebreid, complex vakartikel waarin juist de structurerende functie belangrijker is. En wie schrijft voor het web probeert ook te kijken in de tussenkopjes bepaalde zoektermen te verwerken waardoor Google de content beter herkent en waardeert.
Hulpmiddel
Wees je bewust dat tussenkopjes een hulpmiddel kúnnen zijn om je tekst te structureren, aandacht te trekken, de tekst er aantrekkelijker (leesbaarder) uit te laten zien. Ze zijn niet verplicht. Beschouw ze als gereedschap dat je indien gewenst kunt gebruiken. Of het nodig is ze toe te voegen kun je het best beoordelen wanneer je tekst in principe klaar is. Tijdens het schrijven kan het immers zomaar gebeuren dat je ongemerkt best grote lappen tekst produceert die later leesbaarder gemaakt moeten worden.
Wat zegt de Schrijfwijzer over tussenkopjes?
De gezaghebbende Schrijfwijzer van Jan Renkema stelt o.a. dat ‘per pagina of beeldscherm er minstens één [tussenkopje] zou moeten staan’. Een tussenkopje moet de lezer helpen en moet kort en informatief zijn. Verder mag een kopje niet iets anders beloven dan in de tekst staat. En het kopje moet uiteraard volgens de juiste spelling en schrijfwijze zijn geschreven (uit: Renkema: Schrijfwijzer, Boom, Amsterdam: 2012, vijfde druk).
De Schrijfwijzer stelt ook dat het tussenkopje in principe weggelaten moet kunnen worden, het mag dus geen onderdeel uitmaken van de lopende tekst. Dat kan vooral misgaan wanneer je als tussenkopje een vraag gebruikt. Op zich is een vraag als tussenkopje vaak een prima keuze. Het trekt de aandacht van de lezer, er wordt contact met hem gemaakt. Maar stel dat je als tussenkopje kiest voor: ‘Waar moet een goed tussenkopje aan voldoen?’, dan is een opvolgende zin als ‘Die vraag werd mij gesteld door mevrouw Platell-De Jong’ volgens de Schrijfwijzer dus onjuist. Als je de tussenkop zou weghalen zou je namelijk een loze verwijzing overhouden.
Geen punt
Aan deze aanbevelingen van Renkema willen we nog toevoegen dat het zeer ongebruikelijk is een punt te plaatsen na een tussenkopje. Ook bij een citaat als kopje mag u de punt weglaten. Een uitroepteken of vraagteken kan overigens wel.
Verschil tussen papier en digitaal
In webteksten en blogs mag je veel meer gebruikmaken van ‘onderbrekingen’ van de lopende tekst dan in artikelen op papier. Lezers van blogs vinden het prettig als een blog is opgedeeld in blokjes. Maak bij dat soort teksten dus gerust ook meer gebruik van streamers, afbeeldingen, gifjes e.d.
Samengevat: gebruik tussenkopjes met mate en op de juiste manier. Houd ze kort. Voorkom clichés. Gebruik ze bovenal om de aandacht te trekken of vast te houden.